Acteur Bram Coopmans over ‘De wereld volgens John’

Lekker grofgebekt over het toneellopen
TEKST: Luuk Verpaalen | FOTO Bas de Brouwer

“De theatergebeurtenis van het jaar”, noemde NRC Handelsblad The Nation van schrijver en regisseur Eric de Vroedt uit 2017. In de bejubelde theaterthriller over een op hol geslagen Nederlandse multiculturele samenleving maakten we onder meer kennis met de rechtse politicus John Landschot. In De wereld volgens John, een spin-off van The Nation, keert deze Landschot terug, nu als presentator van een populistisch radioprogramma. De voorstelling heeft een Gronings tintje. Zowel schrijver Joeri Vos als acteur Joris Smit begonnen hun theatercarrière bij de Vooropleiding Theater, het huidige De Noorderlingen. De rol van John Landschot wordt gespeeld door Bram Coopmans, die hier te zien was in NNT’s De Twaalf Gezworenen en Borgen.

➤ Hoewel de titel anders suggereert is de werkelijke hoofdpersoon van de voorstelling Jan K., een inwoner van Duindorp die in een neerwaartse spiraal terechtgekomen is en die we in het begin van de voorstelling aantreffen op een bijzondere plek: hij heeft zich opgesloten in een apenhok in Blijdorp. “De wereld volgens John gaat eigenlijk over hem”, vertelt Coopmans. “Jan K., gespeeld door Joris Smit, is een Duindorper die zijn hele ziel en zaligheid aan dat dorp verpand heeft, net als al zijn voorouders. Hij is de grote man achter het vreugdevuur tijdens oud en nieuw, dat hij al jaren organiseert. In het bouwen van die enorme houtstapel gaat altijd enorm veel tijd zitten. In de voorstelling zien we hoe hij alles dreigt te verliezen. Het vreugdevuur lijkt van hem afgepakt te gaan worden omdat er op die plek een chic beach house gebouwd moet gaat worden. Daarnaast zit hij ook privé in de problemen. Hij is in de bijstand beland, worstelt met een verliefdheid en vreest de aankomende dood van zijn vader. Jan ziet het kortom allemaal niet meer zitten. Uit wanhoop besluit hij een illegaal vreugdevuur midden in de zomer te bouwen. Daarbij gaat er iets mis en komt er iemand om het leven.”

Het stuk is geschreven voordat het tijdens de jaarwisseling zo vreselijk uit de hand liep in Scheveningen.
“Ja. Zoals wel vaker haalde de werkelijkheid weer de kunst in. Maar goed, nadat het met dat vreugdevuur totaal is misgelopen sluit Jan zich met een gorilla op in het apenhok van Blijdorp.”

Als daad van protest?
“Nou, dat weet hij zelf niet zo goed. John Landschot, mijn personage, doet daar in zijn radioprogramma verslag van. Op een gegeven moment is John de enige ‘journalist’ waarmee Jan K. nog wil praten.”

Wie is die John Landschot?
“In The Nation zat hij nog in de rechtse politiek. Dat heeft zich blijkbaar niet doorgezet want nu heeft hij een eigen radioprogramma. Dat lijkt sterk op een programma als The Alex Jones Show, de man van Infowars. Ook zo’n extreemrechtse complotdenker die, als hem gewezen wordt op de feiten,
slechts antwoord geeft op een manier die hem goed uitkomt. Dat soort mondigheid heeft John Landschot ook. Een talkshow host die zich vooral
afreageert op de linkse gekkies. Het is een heerlijke rol om te spelen. Heel lekker om zo grofgebekt en apolitiek over het toneel te mogen lopen.”

Is hij zo’n type als Brett O’Keefe uit het laatste seizoen van Homeland? Dat is ook zo’n rabiaat rechtse radiomaker.
“Eric heeft me al een paar gezegd dat ik daarnaar moest gaan kijken, maar daar is het nog niet van gekomen. Ik heb wel Talk Radio van Oliver Stone gezien, met Eric Bogosian als controversiële radiopresentator. Dat is ook een goed voorbeeld. Niet van een specifiek rechts persoon, maar wel van
iemand die taboedoorbrekend en apolitiek gewoon zegt wat hij denkt.”

De wereld volgens John is geschreven door Joeri Vos. In een interview dat ik een paar maanden geleden met hem had zei Joeri dat hij wat makkelijker grof is dan Eric. Letterlijk zei hij dat ‘Eric er toch liever een beetje omheen lult; ik noem het beestje gewoon bij zijn naam’. Deel je die observatie?
(lacht) “Ja, eigenlijk wel ja. Eric heeft iets meer met de metafoor die theater kan zijn en Joeri gaat gewoon dwars door de metafoor heen en die
benoemt het. Hij gaat er met gestrekt been in.”

In dat interview zei hij ook dat deze voorstelling wel wat weg heeft van pamflettistisch theater. ‘Het is namelijk knettertje rechts. Hardcore volks. De volkswoede, de gele hesjes zeg maar, wordt in De wereld volgens John kraakhelder neergezet.’ Jij verwoordt dat straatgeluid. Hoe is dat om te spelen?
“Ik weet niet of ‘rechts’ het goede woord is. Het gaat er vooral om dat John zegt waar het op staat. Hij vindt dat het bij links vooral om woordenneukerij
gaat. Als hij bijvoorbeeld zegt dat het vreugdevuur gebouwd moet worden door mannen omdat vrouwen er niet sterk genoeg voor zijn, dan ben je voor links gelijk seksistisch. Je wordt direct geframed. Je mag dat niet zeggen, want we moeten allemaal lief zijn voor elkaar en zo. Volgens John is het niet zo dat als iemand een harde uitspraak doet, dat dan gelijk racistisch of seksistisch is. Landschot kan zich enorm opwinden over die godvergeten liefheid en zoetsappigheid van linkse mensen, dat constante geneuzel over identiteit en genderneutrale rompertjes. Hij vindt dat allemaal dikke onzin. Het moet niet over identiteit gaan, vindt hij, maar over vragen als ‘kan ik rondkomen?’, ‘ben ik een goede vader?’, ‘kan ik voor mijn buren zorgen?”

Ben je door deze rol meer begrip gaan opbrengen voor de mensen voor wie John Landschot het opneemt?
“Ik vond het behoorlijk confronterend, de spiegel die het stuk me voorhoudt. Ik dacht dat ik altijd de genuanceerde kunstenaar was die allebei de kanten heel goed begreep. En beide kanten ook heel goed kon belichten. En ik merk nu gewoon, door alle research voor dit project, dat ik ook in een flinke, linkse bubbel zit.”

Dat is wat Joeri ook zei. ‘Ik weet dat mijn publiek over het algemeen hoog opgeleid en links is, dus zorg ik voor een tegengeluid. Er wordt me veel te veel voor eigen parochie gepreekt’.
“Wat ik echt een eyeopener vond en waar ik me heel erg in herken, is dat bij – laat ik ze maar even zo noemen – ons soort mensen alles draait om ambitie. Mijn baan, mijn carrière, is misschien wel mijn hoogste goed. Ik ben nu 44 en heb drie maanden geleden mijn eerste kind gekregen. Dat zegt wel iets. Daarom heb ik ook niet zoveel met mijn naaste buren. Nooit gehad ook. Ik doe er niets aan om goede vrienden met ze te worden. Mijn vrienden zitten over heel Nederland verspreid. Mijn radius is veel groter dan bijvoorbeeld de mensen die ik in Duindorp heb gesproken. Hun grootste goed is de familie, die bij elkaar woont. Al generaties lang. Zij vormen echt een gemeenschap.”

Heeft dat inzicht je veranderd?
“In die zin komt het krijgen van een kind op precies het goede moment. Dat dwingt je tot een wat huiselijker bestaan. Je bereik wordt noodgedwongen kleiner. Maar de toekomst zal moeten uitwijzen of dat een echte verandering teweeg zal brengen.” ✖