Afscheid Yvonne van den Berg

Op 2 juli nam Yvonne van den Berg in stijl afscheid van SPOT, met mooie toespraken en prachtige optredens van een trio van het NNO (Marijke Zijlstra, fagot, Joost van Rheeden, klarinet en Loes van Ras, piano), een Oosterpoort-gelegenheidsensemble (Jet Even, Trieneke Wijnstra, Marja Jeuring en Geert-Jan van Beijeren) en als klap op de vuurpijl een recital van Simone Lamsma. We blikken nog een laatste keer met Yvonne terug op een loopbaan van ruim twintig jaar als programmeur en ambassadeur klassieke muziek.

Waar kijk je met veel plezier op terug?

“Voor mijn afscheid heb ik een prachtig boek gekregen van mijn collega’s, met lieve teksten en herinneringen aan onze samenwerking. Een collega heeft daar een lijst bijgevoegd van alle geregistreerde concerten waar ik vanaf 2004 naar toe ben geweest. Geweldig leuk om te zien! Een heleboel was ik al vergeten, bijvoorbeeld het weekend in 2005 waarin ik een van onze grootste sopranen, Elly Ameling, de vrije hand had gegeven. Helaas zong zij zelf toen al niet meer, maar ze gaf op de zaterdag samen met haar vaste pianist Rudolf Jansen een geweldige masterclass aan jong talent. Lenneke Ruiten, nog aan het begin van haar carrière, gaf een recital en natuurlijk Robert Holl, een zanger met wie Ameling veel heeft samengewerkt. Op de zondag vertoonden we films die Elly gemaakt had; een hidden secret van haar. Ook onvergetelijk was het weekend met Gerrit Komrij, in samenwerking met Athena’s Boekhandel. Gelly Talsma en ik bezochten Gerrit in zijn huis in Portugal om het weekend voor te bereiden, een geweldige ervaring.”

Wat schiet je verder nog te binnen?

“In mijn beginjaren hadden we de serie Het Debuut, voor jonge Nederlandse talenten in de kleine zaal. Janine Jansen stond daar voor een handjevol mensen, net als Tania Kross, twee fantastische musici die, toen nog onbekend, me kippenvel bezorgden. En niet te vergeten Simone Lamsma, die ik al hoorde spelen toen ze nog een jong meisje was en die tot mijn grote verrassing op mijn afscheid speelde. Het was een belangrijke serie: voor jonge talenten is het moeilijk om een podium te vinden en ik blijf ervoor pleiten dat het publiek het avontuur met hen aangaat. Bij de Wereldsterren weet je van tevoren dat het topkwaliteit is, maar neem ook eens een risico, vaak voor een lage toegangsprijs, om een concert te bezoeken van een onbekende jonge musicus. Mijn opvolger gaat ongetwijfeld net als ik vol voor inhoudelijke kwaliteit, dus neem de gok en wie weet hoort u de volgende Janine of Tania al in een pril stadium. Het barst in ons land immers van talent dat een plek verdient. Het Nederlands Blazers Ensemble, het Nederlands Kamerkoor, het Orkest van de Achttiende Eeuw, de Nederlandse Bachvereniging, met allemaal heb ik heel plezierig gewerkt en allemaal horen ze thuis in De Oosterpoort.”

Maar je hebt ook reeds gevestigde namen naar Groningen weten te krijgen.

“Vanaf 2012 zijn we Wereldsterren gaan programmeren. Dat was spannend, want we wilden hetzelfde aantal bezoekers bereiken met minder concerten. Ik ging me naast Nederlandse musici meer richten op het internationale aanbod en bouwde contacten op met grote internationale impresariaten. En het is gelukt; Vadim Repin, Maria João Pires, Sir John Eliot Gardiner met het Monteverdi Choir, Philippe Jaroussky, wat heb ik van ze genoten! Ik merkte dat De Oosterpoort langzaamaan meer en meer een internationaal gerespecteerde zaal werd, want het was steeds makkelijker om dit soort musici te contracteren. De internationale buzz deed kennelijk zijn werk, haha. Het scheelde denk ik ook dat ik ieder jaar een internationale conferentie kon bezoeken waar de hele klassieke muziekwereld bij elkaar kwam. Een luilekkerland aan contacten en indrukken en vaak ging ik terug naar huis met een tas vol cd’s, een hoofd vol nieuwe ideeën en een agenda vol opties met wereldsterren. Het is eigenlijk allemaal te veel om op te noemen, nu ik erover nadenk: alle grote pianisten waren hier, Grigory Sokolov, Krystian Zimerman, Arcadi Volodos, Emanuel Ax, Boris Berezovsky. Wat een musici en wat een bijzondere mensen waren dat vaak.”

Ging er wel eens iets mis?

“Berezovsky kwam pas twee minuten voor aanvang van het concert het gebouw binnen. Ik zweette peentjes, maar hij was net op tijd en speelde de sterren van de hemel. Tijdens mijn afscheid hoorde ik pas waarom hij zo laat was; meneer had na de repetitie zijn hotel opgezocht en was nog even naar het casino aan de overkant geweest. De adrenaline van de roulette deed hem goed voor zijn optreden, vond hij. De eerste keer met Gardiner was ook heel spannend. Als er iets niet klopt, kan hij ongelooflijk tekeergaan, dus ik was op alles voorbereid. Vlak voordat hij binnenkwam zag ik dat de podiumdelen waar het koor op zou staan niet goed in de verf zaten. Dus snel een collega opgetrommeld die er nog een likje verf aan besteedde. Niemand die tijdens het concert kon zien dat de verf nog nat was. Of het laatste concert van pianist Alexander Melnikov. De koffer waar zijn rokkostuum in zat was zoekgeraakt op Schiphol en hij moest dus wel optreden in zijn versleten spijkerbroek, maar niemand die daar last van had. Hoezo conventies rondom klassieke muziek, haha.”

Heb je zelf nog nieuwe dingen leren kennen?

“Ik had niet zoveel met koren voordat ik programmeur werd, maar in de loop van de jaren ben ik steeds meer van koormuziek gaan houden. RIAS Kammerchor, Choir of King’s College Cambridge, Balthasar-Neumann-Chor, Estonian Philharmonic Chamber Choir, ze hebben mijn hart veroverd.”

Wie had je graag nog in De Oosterpoort zien optreden?

“Mezzosopraan Cecilia Bartoli stond jaren op mijn verlanglijstje (en dat van directeur Nynke Stellingsma), maar helaas is dat niet gelukt. Bijna had ik beet, maar er kwam een kink in de kabel en de tournee werd afgezegd. Erg spijtig, maar wie weet lukt het mijn opvolger. Dan zit ik in ieder geval in de zaal. Ook pianist Yuja Wang en cellist Yo-Yo Ma zou ik heel graag een keer willen horen in Groningen.”

Met wat voor gevoel kijk je terug op je werk?

“Ik heb het met heel veel liefde gedaan en het voelt als een groot voorrecht dat ik hier zo lang heb mogen werken. Het was fantastisch om op deze manier met klassieke muziek om te kunnen gaan. Niet meer de stress van zelf als musicus op het podium staan, maar wel werken met de beste musici die er rondlopen. Door mijn eigen achtergrond als muzikant was ons contact vaak ook erg plezierig en ik begreep de artiesten vaak zonder te veel woorden. Er is eigenlijk geen concert geweest waar ik van tevoren niet iets mee had. Natuurlijk waren er wel teleurstellingen: minder bezoekers dan ik had gehoopt, een muzikant die zijn dag niet had, een afzegging op het laatste moment door gezondheidsproblemen (Emma Kirkby, Janine Jansen) of een onderhandeling die bijna rond was maar op het laatste moment toch niet doorging.”

Je hebt veel gedaan om nieuw publiek te vinden…

“Klassieke muziek is geschikt voor iedereen die een klik voelt met deze muziek. Ik heb altijd enthousiast geprobeerd drempels weg te nemen, bijvoorbeeld door nieuwe concepten te bedenken, zoals de serie ‘NEXT’ voor jongeren: korte concerten, de bar open, loungekussens en een dj na afloop. In de anderhalvemetersamenleving zullen er meer nieuwe concepten moeten worden ontwikkeld, een hele uitdaging. We hebben het natuurlijk over vier eeuwen muziekgeschiedenis, van Bach tot Sjostakovitsj en nog veel meer. Tegen wie nieuwsgierig is, zou ik willen zeggen: kijk eens naar de Top 100 Klassiek en probeer gewoon iets uit. Wie weet word je geraakt en vind je een componist of stijl die bij jou past. De laatste jaren gaf ik ook cursussen om mensen met klassieke muziek in aanraking te brengen, daar heb ik zelf ook veel plezier aan beleefd. In drie of vier avonden ging ik met grote stappen door de belangrijkste eeuwen van de klassieke muziek, met YouTube-filmpjes die ik knipte en plakte, vergelijkingen tussen historische en moderne opnames en verhalen over achtergronden van componisten of musici. Erg leuk en de bezoekers gingen vaak met een glimlach op hun gezicht weer naar huis. Wie weet pak ik dat wel weer eens op, maar eerst maar eens wennen aan mijn pensioen.”