Bewuster en met meer respect
Net als je denkt dat er licht aan het eind van de tunnel is, verschijnen er berichten over virusvarianten en vertragingen met vaccins. Lockdowns duren langer, deuren van winkels mogen slechts op een klein kiertje en die van de theaters blijven dicht. Hoe houden we de moed erin?
De makers van Het Nationaal Theater besloten al tijdens de eerste lockdown om niet af te wachten, maar met kleine, flexibele voorstellingen live aan de slag te blijven. Totdat de boel opnieuw op slot ging. Voor acteur Joris Smit zorgde het voor ‘onzekerheid in het kwadraat’, maar ook voor meer bewustwording.
“De moed erin houden, tja, dat is niet altijd even gemakkelijk. Het is vooral een kwestie van plannen blijven maken met elkaar, vooruitzichten creëren. Ik heb gelukkig enig perspectief. Op 8 maart ben ik begonnen met de repetitie van de nieuwe voorstelling van Eric de Vroedt, daar verheug ik me al maanden op. Direct na het begin van de eerste lockdown zijn we met het gehele ensemble via Zoom bij elkaar gekomen om te bespreken hoe we ondanks alle beperkingen toch bezig konden blijven. In vijf weken tijd hebben we veertien coronaproof voorstellingen gemaakt: niet meer dan twee spelers op het podium en nauwelijks decor en kostuums. De omstandigheden dwongen ons terug te gaan naar de basis van het toneel maken: een houten vloer, een spot, een goede tekst, een goede acteur. Soms heb je ook niet meer nodig.”
“Ondanks dat iedereen met zijn of haar eigen productie bezig was, zorgde dat voor verbinding binnen de groep. We stonden allemaal voor dezelfde uitdaging. In het begin speelden we voor dertig bezoekers, daarna werden het er honderd of iets meer en sinds november ligt de boel weer stil. Op dit moment zijn we ons aan het focussen op de periode hierna, als er hopelijk weer voor een beperkt publiek gespeeld kan worden. Maar het is en blijft afwachten. Als kunstenaar heb je natuurlijk wel vaker te maken met onzekerheden. En die probeer ik ook te omarmen. Maar dit is wel onzekerheid in het kwadraat.”
Hoe gaan jullie bij Het Nationaal Theater om met alle voorschriften. Ed Wubbe, artistiek leider van Scapino Ballet Rotterdam, vertelde in ons vorige magazine dat zijn ensemble in een soort bubbel leeft.
“Bij Het Nationaal Theater nemen we de regels zoals die voor iedereen gelden in acht, maar we hanteren geen heel streng testbeleid, zoals dat bijvoorbeeld op filmsets het geval is. In het gebouw houden we afstand, dragen we mondkapjes, en we reizen 1e klas. Dat klinkt luxe, maar het is puur uit veiligheidsoverweging. Repeteren doen we in kleine groepjes, niet iedereen hoeft tegelijk aanwezig te zijn. Maar je kunt er niet omheen dat acteren een contactberoep is. Niet dat we over elkaar heen rollen, maar op de vloer kom je elkaar tegen, soms ook heel dichtbij. Zodra de repetitie klaar is, gaan de mondkapjes weer op.”
Je vertelde net dat je hebt uitgezien naar de start van de repetities voor De eeuw van mijn moeder. Waren er de afgelopen tijd meer lichtpuntjes?
“Mijn vriendin en ik zijn vorig jaar naar Den Haag verhuisd, dat is echt een hele goede stap geweest. Het is een bijzondere tijd om de stad te ontdekken en we gaan ook regelmatig even naar het strand of de natuur in. Tijdens de eerste maanden van de lockdown was het ook wel fijn om ineens tijd te hebben voor een boek dat al een poos lag te wachten of een film die ik nog steeds wilde zien. Maar dat houdt een keer op. Ik krijg wel weer zin in een verjaardagsfeestje of een familiebijeenkomst. Het is nu wel heel erg stil. Misschien moeten we gaan nadenken over een alternatieve regelgeving, zodat we iets meer vrijheid krijgen. Aan de andere kant ben ik blij dat we in een heel vrij land leven, waar we op onze eigen verantwoordelijkheden worden aangesproken. Ik probeer er al met al positief in te blijven staan en kijk vooral naar al het goede dat we hebben.”
Ben jij door deze periode anders in het leven komen te staan?
“Ik merk dat ik me steeds meer zorgen maak om de toenemende individualisering van onze samenleving. De tegenstellingen die er toch al waren zijn het afgelopen jaar onder een vergrootglas komen te liggen. De laatste jaren merkte je al dat de afstand tussen mensen toenam. We lossen onze problemen alleen op en zitten vaak hele dagen in afgesloten ruimtes achter onze computers. Dat is verdubbeld, nee verveelvoudigd. Het maakt voor mij de drang naar theater maken des te groter. Met elkaar in de zaal een verhaal beleven, zorgt voor een vorm van verbroedering. En die verbinding hebben we nodig om de samenleving weer gezond te krijgen. Ik hoop dat theater daar een rol in kan spelen. Misschien is het wishful thinking, maar ik blijf mezelf inpeperen dat theater van belang is om mensen bij elkaar te krijgen.”
Wat is de rol van kunst en cultuur in tijden dat het allemaal tegenzit?
“Die is in deze tijd dubbel zo groot. Kijken naar theater, luisteren naar muziek of het lezen van een goed boek kan troost en herkenning bieden. Zeker voor mensen die er in deze moeilijke periode alleen voor staan is het extra belangrijk om te weten dat ze niet de enige zijn. En dat er hoop is. Nu we het erover hebben: er zijn twee boeken die ik iedereen die iets wil leren over ons mens-zijn zou willen aanbevelen. Allereerst Homo Sapiens van Yuval Noah Harari. Het is voor de coronacrisis geschreven, maar als je het leest, snap je waar wij vandaan komen en hoe we op dit punt zijn beland. Als voorbereiding op De eeuw van mijn moeder ben ik bezig met Revolusi, het monumentale boek van David Van Reybrouck over de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd.”
Is er iets dat je meeneemt als straks alles weer een soort van normaal wordt?
“Wat ik vooral meeneem is het besef dat we met z’n allen de wereld minder moeten uitputten en dat we bewuster moeten leven. Bewuster van de natuur om ons heen en met meer respect voor elkaars vrijheid. Ik las laatst een artikel over hoe door ontbossing de grenzen tussen natuur en bewoonde wereld vervagen. Het evenwicht raakt verstoord, leefgebieden van dieren verdwijnen ten koste van soja- en maisplantages. Soms overvalt me het gevoel dat we deze pandemie ook deels aan onszelf te danken hebben. We putten de aarde uit, maar die slaat keihard terug. Ik hoop dat we ons daar meer bewust van worden en daar in de toekomst beter mee leren omgaan. Bewustwording is het sleutelwoord; als je de oorzaak weet, kom je ook sneller tot een oplossing.”
“Inzicht in hoe dingen werken krijg je door de actualiteit te volgen, maar ook door je te verdiepen in een goed verhaal. Eigenlijk is dat in een notendop wat er gebeurt als ik een toneelstuk instudeer. In de eerste week van de repetitie weet ik amper waar het over gaat. Maar hoe langer ik bezig ben, hoe bewuster ik mij van alle verschillende lagen in het verhaal wordt. De tekst krijgt steeds meer betekenis, waardoor ik deze als acteur uiteindelijk ook in de volle draagwijdte kan delen met het publiek.”
