Interview met cast Dear Winnie

Het is een energieke voorstelling vol muziek, zang en dans, maar verwacht vooral geen Winnie, the musical. Het is keiharde black female empowerment. Regisseur Junior Mthombeni, zoon van een ANC-strijder, maakt Dear Winnie, op uitnodiging van het Noord Nederlands Toneel, bijgestaan door muzikant/componist Cesar Janssens en schrijver Fikry El Azzouzi, die eerder de tekst voor Salam schreef. Meer nog dan een eerbetoon is het een poging tot eerherstel van de vrouw die zoveel heeft betekend in de strijd tegen de apartheid. Op het podium negen zeer getalenteerde actrices, zangeressen en danseressen uit verschillende landen van de wereld, met uiteenlopende achtergronden, maar met een grote gemene deler: ze zijn allen zwarte vrouwen, die hier en nu een plek opeisen om hun verhalen te vertellen.

Tutu Puoane (zangeres)
“Ik ben geboren in 1979 en groeide op in de townships van Pretoria. Ik was een kind tijdens de apartheid. Het was letterlijk oorlog; er was traangas, er waren confrontaties met de politie, maar ik kan me niet herinneren dat ik in angst leefde, ik voelde me heel erg beschermd door mijn moeder. Toen de apartheid in 1994 eindigde, veranderde er weinig. Alleen op papier. Winnie Mandela wilde tastbare veranderingen, maar Nelson gaf veel te veel op voor de vrede. Er was een akkoord: we waren vrij om te gaan waar we wilden. Maar al het land behoorde nog steeds toe aan de mensen die het tijdens de apartheid bezaten; het land dat ze van ons gestolen hadden. Dus de criminaliteit bleef. Er worden nog steeds moorden gepleegd. Zuid-Afrika heeft het trauma niet verwerkt, dus blijft het doorsijpelen. Ik hoop dat mensen met een open mind naar de voorstelling komen, ook al hebben ze een slecht beeld van Winnie Mandela. We proberen het verhaal te vertellen vanuit ons (minder gehoord) perspectief en verweven dat met onze eigen verhalen en tragedies. Zo maken we de verbinding met het heden en met de strijd van (zwarte) vrouwen in het algemeen.”

Alesandra Seutin (danseres/choreograaf)
“Ik maak de choreografie voor de voorstelling, of beter gezegd: ik versterk de regie van Junior met beweging. Het werk dat ik maak is altijd sociaal politiek gebaseerd, dus ik voel me heel erg thuis in deze productie. En natuurlijk voel ik me verbonden met Winnie Mandela; ze is een vrouw, net als ik, en ze is Zuid-Afrikaans, net als mijn moeder. Mijn familie hoorde bij de ‘Zulu’s who left’; ze hebben zichzelf verbannen naar Malawi en Zimbabwe, waar ik geboren ben. Ik ben opgegroeid in Brussel, ik heb een Belgische vader. Ik noem mezelf een ‘Afropean’; in Afrika beschouwen ze me als Europeaan, in Europa ben ik Afrikaan. Maar eigenlijk ben ik beide, in beide werelden. Het is een prachtige hybriditeit, die ik omarm. Het is goed om voor een keer de zwarte vrouw op de voorgrond te plaatsen, die positie heeft ze niet vaak. Het stuk gaat trouwens niet puur over Winnie. We proberen haar verhalen te belichamen door middel van onze eigen ervaringen. Het gaat over het huidige leven; over onrecht, macht, geweld, wanhoop, kwetsbaarheid en veerkracht. Veel mensen zullen zich hierin kunnen herkennen en erdoor geraakt worden.”

Andie Dushime (actrice/zangeres)
“Ik ben geboren in Rwanda, in 1995. Op mijn vijfde ben ik naar België gegaan. Ik ben opgegroeid in een witte maatschappij, met alle uitdagingen van dien. Gek genoeg ben ik me nooit zo bewust geweest van mijn ‘strijd’, ik kom er nu pas langzaam achter hoeveel ik eigenlijk heb onderdrukt. Ik voel me Afrikaans en Europees. Meer nog een wereldburger. Als we ons allemaal een beetje meer als wereldburger zouden zien, zou de wereld een stuk leuker kunnen zijn. Het is fantastisch om met deze groep mensen deze voorstelling te maken. We begrijpen elkaar. Je voelt zo elkaars verhalen, de energie, de kracht, de kwetsbaarheid, dat heb ik zo nog nooit meegemaakt. De zwarte vrouw wordt in theater- of televisieproducties meestal heel eendimensionaal  gecast: ze is of de ‘sassy lady’, of de ‘angry black woman’, of ‘de beste vriendin van een witte vrouw’. Omdat de hele cast nu zwart is kunnen we veel meer aspecten laten zien.”

Denise Jannah (zangeres/actrice/componist)
“Er is veel dat verteld moet worden, er is veel dat rechtgezet moet worden. Ook hier in Nederland. Ik kan er natuurlijk alleen maar tegen zijn: ongelijkheid, apartheid, onderdrukking van mensen op grond van kleur. Het zit in mijn Surinaamse historie; ik stam deels af van tot slaaf gemaakten, veel van mijn voorouders zijn vernederd en van hun waardigheid beroofd. Winnie Madikizela Mandela is slachtoffer geworden van een ontzettend vernuftig en doortrapt apartheidssysteem. Haar letterlijk uit de weg ruimen had haar tot een martelares gemaakt. Karaktermoord was effectiever. Deze voorstelling is een eerbetoon aan Winnie en alles waar ze voor stond. En een herwaardering; zonder haar was Nelson Mandela nooit zo groot geworden. Zij werd uiteindelijk terzijde geschoven, terwijl zij ervoor heeft gezorgd dat hij niet vergeten werd tijdens zijn gevangenschap. Ze heeft veel moeten doorstaan: mishandeling, ballingschap, gescheiden worden van haar kinderen. Maar het heeft haar niet kunnen breken. Hij had zoveel aan deze vrouw te danken, de vrouw met wie hij getrouwd was, hoewel hun huwelijksleven niet veel heeft kunnen voorstellen. ‘I was the most unmarried woman,’ heeft ze eens gezegd.”

Joy Wielkens (actrice/zangeres/theatermaker)
“Ik ben geboren in Amsterdam. Mijn moeder is Surinaams. Ze heeft me meegegeven dat mijn afkomst een rijkdom is: ik ken Nederland, maar ook een andere cultuur. Ik heb nooit het gevoel gehad dat ik een achterstand had. Wel dat ik er soms niet toe deed. De zwarte vrouw heeft geen prioriteit. Vaak ben ik de enige zwarte vrouw in de klas, het café of in producties, soms zelfs de ‘excuusneger’. Hoewel ik dat nooit zo heb beleefd, ik heb te veel talent om een excuus te zijn. Maar om met negen zwarte vrouwen op het podium te staan is zo’n andere gewaarwording! We zijn totaal verschillend, het feit dat we allemaal zwarte vrouwen zijn is misschien wel de enige gemene deler. Maar een sterke gemene deler: we hebben allemaal de ervaring dat we in de wereld behandeld worden als underdog. Het wordt geen vrolijke muziekvoorstelling, ik denk niet dat er iemand na afloop zegt: ‘Wat een leuk clubje vrouwen, wat zingen en dansen ze mooi.’ Ik hoop dat mensen in hun kern geraakt worden en voelen waar de strijd over gaat.”

Jade Wheeler (actrice/ theatermaker)
“Wat uniek is aan dit stuk is dat Fikry, de schrijver, bij de repetities aanwezig is. Hij zegt niet: ‘Kijk, dit zijn de personages, hier is de tekst, ga maar leren,’ maar hij gebruikt onze eigen verhalen. Zo evolueren de teksten tijdens de repetities. Het is een uitdagend en intens proces. Veel zwarte vrouwen worstelen vandaag nog steeds met de dingen waartegen Winnie Mandela streed. Er zijn nog steeds labels en stempels en hokjes en dit geldt voor iedereen, tot welke gemarginaliseerde groep je ook behoort. Dit stuk is belangrijk en spannend. We benoemen de pijnpunten; alles kan niet altijd mooi en lief zijn. Wat ik vurig hoop is dat mensen uit hun bubbel durven stappen en naar een voorstelling komen kijken die ze normaal links zouden laten liggen. We hebben steeds meer de neiging alleen nog maar te consumeren wat precies in ons straatje past, dat staat verbinding in de weg.”

Gloria Boateng (rapper/producer)
“Ik ben opgegroeid in een Belgisch pleeggezin. Mijn moeder was ziek en kon daardoor niet voor mij zorgen, mijn Ghanese vader kon om bepaalde juridische redenen de voogdij niet krijgen. Drie jaar geleden heb ik hem pas voor het eerst ontmoet, hij bleek al die tijd in Amsterdam te wonen. Tot voor kort heb ik me eigenlijk nooit zo bewust vereenzelvigd met mijn Afrikaanse roots. Het maakproces van deze voorstelling is voor mij een school, een les over Zuid-Afrika, over apartheid, over Winnie Mandela, ik leer het allemaal kennen. Ik ben aan het openen en aan het ondergaan, er gebeurt veel met me. Dat ik mag meewerken aan deze productie is een kinderdroom die uitkomt. Ik kom uit de hiphopwereld, ik ben producer, beatmaker en rapper. Dansen en acteren deed ik nog niet eerder professioneel. Maar nu dus wel! Iedere morgen als ik opsta denk ik: wow.”

Ntjam Rosie (zangeres)
“Veel mensen kennen Winnie Mandela als vrijheidsstrijder en als Nelson Mandela’s echtgenote, maar ze was ook moeder; een familievrouw. Tijdens al die turbulente jaren voedde ze haar dochters alleen op, zonder haar man aan haar zijde. Die zachte, warme kant van haar, die moederlijke kant, die trekt me aan. Ze was een ‘mensenmens’, ze begon als social worker, ze vond het altijd al belangrijk om de situatie van anderen te verbeteren. Het is heel logisch dat ze later de politieke kant op ging. We zetten haar neer op veel verschillende manieren. Zoals ieder mens had ze heel veel facetten. We zijn allemaal gelaagd; je bent niet alleen moeder, of actrice, of de zus van iemand, je bent altijd meerdere dingen. Ook al is Winnie een dappere, stoere dame, een strijder, ze heeft ook kanten waaraan iedereen zich kan spiegelen. Iedereen heeft pijn en verdriet, we maken allemaal dingen mee in het leven, de een dramatischer dan de ander, maar uiteindelijk willen we allemaal hetzelfde: dat het goed gaat met ons en onze omgeving. En dat we vrij zijn en gezien worden als mens en niet als minder.”

Mahina Ngandu (zangeres/actrice/allround kunstenaar)
“De repetities zijn echt crazy. Je wordt hard geconfronteerd met jezelf, de ene keer moet je lachen, de andere keer
huilen, soms word je boos: het is een rollercoaster, een emotionele bootcamp. Ik ben in Brussel geboren en getogen. Mijn familie komt uit Congo, maar ik ben er nog nooit geweest. Ik vertel trouwens bijna nooit dat ik Congolees ben, omdat ik voel ik dat er dan meteen een stempel wordt gezet. Op zich geloof ik dat het fysieke lichaam een expressie is van de ziel, en ben ik trots op mijn afkomst, maar op een dieper level is het niet belangrijk; we zijn gewoon allemaal individuen, we leven allemaal dit leven. In deze productie wordt dat ook duidelijk: we zijn negen zwarte vrouwen, maar we zijn zo divers! En ook binnen onze individualiteit is er veel diversiteit. Alle facetten zullen aan bod komen. Ik ben heel benieuwd hoe mensen zullen reageren. Ik hoop dat de voorstelling impact maakt en aanzet tot nadenken.”