Jet Berkhout: ‘Met een biertje in de hand luisteren naar mooie muziek’

Interview door Hilde Roovers

Na het succes van de eerste editie van Masterpiece duiken het Noord Nederlands Orkest en SPOT Groningen op vrijdag 18 oktober opnieuw in de muziek en het verhaal van een symfonisch meesterwerk. Ditmaal keren we Moessorgski’s Schilderijen van een tentoonstelling binnenstebuiten. De avond begint in festivalsfeer, als een ongedwongen ontdekkingstocht door De Oosterpoort. Bezoekers gaan van onderdeel naar onderdeel en maken zelf een keuze uit de verschillende activiteiten. Pas als jij van alles over het stuk en de componist te weten bent gekomen, laat het Noord Nederlands Orkest je Schilderijen van een tentoonstelling van A tot Z horen.

Net als vorig jaar is Jet Berkhout – afgelopen zomer nog te zien in het tv-programma De Slimste Mens – een van de gasten. Samen met dirigent Emilia Hoving is zij verantwoordelijk voor het onderdeel Door de ogen van de Dirigent. Hoe beleefde Jet het eerste festival, hoe bereidt zij zich dit jaar voor en wie is Jet Berkhout eigenlijk?

“Sinds 2011 werk ik bij NPO Klassiek. Eerst werkte ik achter de schermen als redacteur en regisseur en maakte k het jongerenprogramma VIRUS. Tegenwoordig presenteer ik op vrijdagen zaterdagmiddag De Muziekfabriek. Ook heb ik een tijdje in de schrijvende journalistiek gezeten. Oorspronkelijk studeerde ik Nederlands en daarnaast deed ik een minor Muziekwetenschap. Ik heb zelf altijd veel muziek gemaakt; ik speel sinds mijn vijfde viool, ging op mijn zesde op pianoles en zing een beetje. Dus ja, muziek is altijd mijn grote liefde geweest. Nu komt het allemaal een beetje samen.”

Heb je die liefde voor muziek van huis uit meegekregen?
“Ja, mijn ouders maken allebei muziek. Mijn vader is professioneel fagottist. Dus bij ons was er gewoon altijd en overal klassieke muziek. We luisterden veel naar klassieke radio, ik ging vaak naar concerten van mijn vader en vind klassieke muziek al zo lang ik me kan herinneren heel mooi. Van jongs af aan speel ik zelf heel graag. Ik deed ook wel andere dingen hoor, zoals toneel en dans, maar muziek is echt het meest  blijven hangen.”

Heb je zelf een favoriete stroming?
“Oei, dat hangt heel erg van mijn stemming af, want ik vind echt heel veel mooi. Ik houd enorm van renaissance en barok, maar op een ander moment luister ik juist weer heel graag naar een pianosonate van Beethoven. En ik kan ook erg genieten van latere romantische muziek, zoals Bruckner, Sjostakovitsj en Mahler. Maar ja, het hangt dus echt van mijn bui af. Dat is meteen ook het toffe aan klassieke muziek; het is eigenlijk een containerbegrip. Er zit altijd wel iets bij dat voor jouw stemming mooi en passend is. Soms is dat een heel orkest, soms slechts een stem, viool of piano. Klassieke muziek is iets enorms, iets veelomvattends.”

Is er een stuk dat bij elke stemming past?
“Ja, er is een heel mooie cantate van Bach die ik altijd wel kan horen. Het heet Was mir behagt, ist nur die muntre Jagd. Dat is echt heel mooi en troostrijk. Gewoon een soort zalfje.”

Wat is jouw rol tijdens Masterpiece?
“Samen met dirigent Emilia Hoving en musici van het NNO geef ik een soort van muzikale, inhoudelijke samenvatting. Emilia Hoving haalt, net als chef-dirigent Eivind Gullberg Jensen tijdens de eerste editie, allerlei kleine sleutelfragmenten uit het stuk. Ik schrijf daar een begeleidend verhaal bij en dit wordt aangevuld met muziekfragmenten door de musici. Vervolgens krijgt het publiek na de pauze het stuk in zijn geheel te horen. Je merkt dat als je op deze manier dieper in een stuk duikt, je eigenlijk veel meer hoort dan wanneer je er als het ware bleu naar luistert. Dan krijg je natuurlijk ook genoeg schoonheid te horen, maar als je er iets meer over weet, geniet je er nog intenser van.”

Hoe heb jij die eerste editie beleefd?
“Ik vond het onwijs bijzonder. Je zag daar een heel diverse mix van mensen en het gaf echt een beetje zo’n festivalgevoel. Zelf vond ik het ook enorm inspirerend en het lijkt me te gek als ze deze opzet vaker bij concerten zouden gebruiken. Het is echt een heel mooi concept en ik denk dat iedereen dit kan waarderen. Ook als je niets met klassieke muziek hebt, dan is Masterpiece alsnog heel leuk om mee te maken. Er zit altijd wel een workshop tussen die je aanspreekt en waardoor je dus anders naar zo’n stuk gaat luisteren.”

Is Masterpiece voor iedereen?
“Absoluut. En het stuk Schilderijen van een tentoonstelling is hier zeker perfect voor. Ik denk dat dit echt een festival is waar iedereen iets vindt wat hij/zij leuk vindt. Vorig jaar kwamen er best veel doorgewinterde concertbezoekers, maar er waren ook genoeg mensen die voor het eerst een klassiek concert bezochten. De sfeer was ook heel ongedwongen; gewoon lekker met een biertje in de hand en luisteren naar mooie muziek. Mensen die gewoon dachten: ‘Ik volg dit, ik snap dit, ik vind het leuk. Bring it on!’ En voor die doorgewinterde concertgangers is het ook heel fijn, omdat ze door deze opzet weer even uit hun groef worden gehaald en de muziek anders kunnen beleven.”

Ken je Moessorgski’s stuk zelf goed?
“Ja, ik ken het zeker heel goed, maar ik heb het zelf helaas nog nooit gespeeld. Het stuk staat wel op mijn wensenlijstje om met een orkest te spelen. Dat lijkt me echt heel gaaf. Dit is muziek die ook echt ergens over gaat. Het is zo beeldend en je kunt er helemaal op los fantaseren. Het is een beetje zoals filmmuziek kan zijn, dat je meteen in zo’n vibe zit.”

Hoe bereid jij je voor?
“In het kort ga ik verzamelen, schrappen en boetseren. Ik ga eerst alles over het stuk bij elkaar zoeken. Dan heb ik uiteindelijk een enorme berg aan informatie en ga ik schrappen tot ik een verhaal heb dat alles vertelt wat ik zeggen wil. Dan bedenk ik voor mezelf hoe ik het ga brengen, zodat iedereen op het puntje van de stoel zit en niet kan wachten tot ze het hele stuk mogen horen.”

Ga je ook iets anders doen dit jaar?
“Vorig jaar was het voor iedereen natuurlijk nog een experiment. Het was een formule die wij moesten toetsen en het werkte. Ons onderdeel liep wel wat uit, dus dat schrappen blijft belangrijk. Het kan en moet beknopter, terwijl je er juist zo veel over wilt vertellen. Echt een kwestie van kill your darlings. Dus moeten we dit jaar misschien toch nog een extra darling killen.”

Wat zou jij tegen twijfelaars willen zeggen?
“Ga gewoon! Ik garandeer je dat je er geen spijt van zult krijgen. En mocht dat wel zo zijn, dan stuur je mij maar een berichtje. Maar echt, ik denk dat dit een supermooie eerste klassieke ervaring is. Ik hoop dat mensen die drempel over durven te gaan, ook mensen die denken dat klassieke muziek niets voor hen is. Ik weet zeker dat iedereen dit echt heel mooi zal vinden. Je moet het gewoon ervaren. Dat is het.”