Kunst en cultuur tegen eenzaamheid
VRIJDAG in de Buurt, Humanitas Groningen en SPOT hebben hun krachten gebundeld in Goudmakers; een cultureel project gericht op eenzame ouderen, dat in de loop van 2022 van start gaat in de wijk Lewenborg. De invulling en uitvoering zijn in handen van LUCY, een theatercollectief dat voorstellingen maakt rond maatschappelijke thema’s.
Eenzaamheid is een groeiend probleem in de samenleving. Door uiteenlopende aanleidingen kunnen mensen de aansluiting met de maatschappij verliezen en in een sociaal isolement belanden. Ouderen vormen daarin een duidelijke risicogroep. Denk aan mensen die door een lichamelijke beperking of ziekte minder mobiel zijn geworden en hun hobby’s hebben moeten opgeven, of die na het overlijden van hun partner de deur ineens bijna niet meer uitkomen. Zowel op landelijk als gemeentelijk niveau wordt gezocht naar manieren om die eenzaamheid tegen te gaan. Steeds vaker wordt het culturele veld daarin betrokken, vanwege de preventieve werking; meedoen aan cultuur zorgt voor plezier, zingeving en verbinding en heeft een positief effect op healthy ageing. Goudmakers – ‘goud’ is Gronings voor ‘goed’; lokaal altijd leuk voor een dubbele betekenis – gaat contact leggen met deze ouderen en daagt hen uit om hun creativiteit aan te boren en hun talenten te laten zien. Met als doel om samen een voorstelling te maken, maar vooral om een aanzet te geven voor meer verbinding in de buurt.
Hannelore Duynstee, programma-coordinator VRIJDAG in de Buurt
“VRIJDAG in de Buurt is drie jaar geleden in het leven geroepen op verzoek van de gemeente, om via cultuur de sociale cohesie en de leefbaarheid in de verschillende wijken en dorpen van groningen te vergroten. We proberen door middel van het inzetten van cultuurcoaches deelname aan cultuur lokaal toegankelijker te maken. We buigen ons daarbij ook regelmatig over het onderwerp eenzaamheid. hoe kunnen we meer betekenen voor mensen die alleen wonen en langzaam steeds meer geïsoleerd raken? Cultuur is een mooi middel om te ontmoeten en te verbinden, om je talenten te (her)ontdekken en een vorm van zingeving te vinden: ‘volgende week ga ik weer dansen, zingen of schilderen!’
Toen ik de subsidieregeling van Lang Leve Kunst voorbij zag komen dacht ik: ja, volgens mij moeten we dit aangrijpen, om een pilot te maken en te ontdekken hoe we deze ouderen kunnen betrekken. Het liefst samen met meerdere partijen, die allemaal hetzelfde doel voor ogen hebben. Saskia roest van Humanitas, met wie ik al vaak had gesproken over het onderwerp, was onmiddellijk aan boord. En ook Ellis Hendriksen haakte aan vanuit SPOT; heel leuk en inspirerend dat de Stadsschouwburg en De Oosterpoort meedoen.
Om de doelgroep te bereiken – waarschijnlijk de grootste uitdaging van het project – maken we gebruik van organisaties die al ingangen hebben in de wijk en die verzameld zijn in de wijkwerkgroep eenzaamheid. Zoals De Oude Bieb, het WIJ- team en de vrijwilligers van Bakkie bij de Buren, die bij eenzame mensen op de koffie gaan. ze gaan ons helpen om de mensen te vinden die we willen uitnodigen, voor wie het leuk of nuttig zou kunnen zijn. we organiseren een ontmoetingstafel; een koffiemiddag of een high tea, waar de makers van LUCY ook aanwezig zijn om met culturele amuses de verbeelding te prikkelen. We gaan acteren, samen zingen, een foxtrotje dansen of een penseel pakken. We laten mensen ervaren wat er gebeurt als je zoiets doet met elkaar. We hopen een groep van in ieder geval tien mensen enthousiast te kunnen maken om met het project mee te doen.
Het artistieke concept van LUCY is geïnspireerd op de mensen die meedoen. Wat willen ze, wat vinden ze leuk? Theater, dans, muziek? Waar liggen hun dromen, wensen en uitdagingen? Wat nemen ze mee en wat komen ze halen? Zo wordt de voorstelling echt het verhaal van de deelnemers zelf. Misschien zijn er mensen die niet zelf op een podium willen, maar wel hun verhaal willen delen, dat zo maar een vertrekpunt zou kunnen zijn voor de voorstelling. Of misschien zijn er mensen die het leuk vinden om te grimeren, of kostuums of decors te maken; op die manier komt de beeldende kant ook nog aan bod.
We gaan kijken wat we kunnen leren, hoe we het moeten aanpakken, wat de do’s en don’ts zijn. We hebben de werkgroep en de gemeente betrokken bij de ontwikkeling van ons plan, en OOG TV gaat het vastleggen in beeld en verhaal. Alles om deze pilot zich als een olievlek te laten uitbreiden naar andere delen van de stad en iets op gang te brengen.”
Ellis Hendriksen, Educatie & inclusie SPOT Groningen
“Ik ben binnen SPOT verantwoordelijk voor educatie en inclusie en eigenlijk altijd bezig met de vraag hoe we nieuwe publieksgroepen kunnen aanspreken. Hoe kunnen we de drempel naar de Stadsschouwburg verlagen voor mensen die daar nu niet uit zichzelf overheen stappen? Hoe bereiken we ze en hoe kunnen we beter bij hun behoeften aansluiten?
Het is daarom heel leuk om betrokken te zijn bij Goudmakers. Het is heel interessant om voor kwetsbare ouderen iets te kunnen betekenen. Het is niet de meest zichtbare en actieve groep; ze zijn niet voor niets eenzaam. Maar onze ervaring is dat ze, wanneer ze tóch mee gaan doen, zich openen en ervaren hoe goed het voelt om in contact te zijn met anderen. Cultuur is een prachtig middel om te verbinden.
SPOT vertegenwoordigt het podium in deze samenwerking. We gaan samen met de deelnemers naar voorstellingen en/of concerten kijken. Hoe leuk is het om de mensen de trappen van de schouwburg te laten beklimmen en zich te laten inspireren om ook in beweging te komen en te gaan maken. Het roept verbeelding op en stimuleert de creativiteit. Daarnaast kunnen we ook ons minitheater op wielen de wijk in laten gaan, zowel om mensen daarin te laten spelen als om mensen te laten kijken en beleven. Het theater komt letterlijk naar je toe op deze manier.
Wie weet kan het project wel tot iets blijvends leiden; misschien kunnen we wel een ouderencommunity oprichten, die twee keer per jaar samen naar het theater gaat, met koffie en iets lekkers. En hoe zouden we ze dan beter tegemoet kunnen komen? Oudere mensen gaan vaak vroeg naar bed, maar hebben overdag juist alle tijd; waarom programmeren we voor deze doelgroep niet af en toe voorstellingen eerder op de dag, om ze toegankelijker te maken? Zo word ik door een project als dit ook weer geïnspireerd om anders te kijken.”
Saskia Roest, Humanitas Groningen
“Humanitas is de kartrekker van eensamen050; een kennisnetwerk van een heleboel Groningse partijen die samenwerken aan een duurzame aanpak van eenzaamheid. Eenzaamheid kan iedereen overkomen. Het treft niet alleen ouderen, maar ook nieuwkomers, studenten in coronatijd, mantelzorgers, mensen die gescheiden zijn of verhuisd, ouderen met pensioen of met een overleden partner; allerlei kantelpunten in het leven kunnen eenzaamheid in de hand werken. Hoe kunnen we er als samenleving voor zorgen dat mensen aansluiting (blijven) voelen?
Verbinding met anderen beschermt tegen gevoelens van eenzaamheid. Dus moeten we investeren in een prettige samenleving, met ontmoetingsmogelijkheden en activiteiten voor iedereen. Dat doen we door bruggen te slaan tussen verschillende domeinen. Cultuur is een van die domeinen.
Goudmakers is gericht op ouderen die nog wel zelfstandig wonen, maar onvoldoende aangesloten zijn en geïsoleerd dreigen te raken. Hoe krijgen we deze mensen er weer bij? Kunnen we ze nog uitnodigen om mee te doen? Wellicht helpt het als we tegen iemand die niet mobiel is zeggen: we komen je halen?
het project gaat vooral om het aangaan van verbindingen. Op een betekenisvollere manier dan de koffieochtend in het buurthuis. We willen een diepere laag aanraken, die voor een blijvende verbinding zorgt in de wijk. We hopen dat de mensen die elkaar op de toneelvloer zien, elkaar ook tegenkomen in de supermarkt of op straat, dat er een gevoel van samen ontstaat.
Mijn belang vanuit eensamen050 is dat het project op de een of andere manier vervolg krijgt. Dus niet één keer iets doen, de wethouder erbij, kijk eens wat mooi, maar echt zorgen dat het iets ‘duurzaams’ oplevert. Dat het opgepikt wordt en voortgezet kan worden, onder leiding van een buurtwerker of een groep vrijwilligers bijvoorbeeld. En dat wat we doen in Lewenborg een inspiratie gaat vormen voor andere wijken. Het is een onderzoeksproject. We gaan zoeken naar een herhaalbare formule en zetten intussen een goed verhaal neer waarmee we mensen enthousiast kunnen maken.”
