Stadsschouwburg Groningen

De Stadsschouwburg in Groningen is voor velen het belangrijkste theater van stad en ommeland. Artiesten uit binnen- en buitenland voelen zich er thuis, mede omdat het publiek zo dicht op het podium zit. Het gebouw is sinds 1994 een Rijksmonument.

Plannen voor een schouwburg in Groningen
Eind 19e eeuw presenteren de architecten H.P. Vogel en ir. F.W. Van Gendt in het tijdschrift De Opmerker tekeningen voor een ontwerp van een nieuwe Stadsschouwburg in Groningen. Het ontwerp is gebaseerd op een eerder ontwerp van de heren voor een schouwburg in Arnhem. Net als de meeste negentiende-eeuwse voorbeelden betreft het een theater van het logetype, met parterre en hoefijzervormig op het toneel georiënteerde balkons met loges. De toneelopening wordt benadrukt door een rijk gedecoreerde omlijsting met aan de zijkant loges met kleine balkons.

Voorbereidingen van de bouw
Tijdens de voorbereiding van de bouw was er gekrakeel over te hoge kosten en werd er flink bezuinigd op het ontwerp. Zo zag men af van een verhoogde toneeltoren, de aanleg van elektriciteit en andere moderne voorzieningen. Het gebouw werd bijna volledig traditioneel gebouwd, met gebruik van baksteen en hout. Na de oplevering waren er al gauw allerlei aanpassingen nodig om het bruikbaar te maken en houden.

Officiële opening
In 1881 vindt de aanbesteding van de Stadsschouwburg plaats en twee jaar later, op 8 oktober 1883, wordt het gebouw feestelijk in gebruik genomen. De Stadsschouwburg verovert snel een vaste plek in het culturele uitgaansleven van Groningen.

Uitbreidingen en verbeteringen
In de loop der jaren vinden er voortdurend verbouwingen plaats. Zo worden er decorbergingen bijgebouwd – het latere Kruithuis -, komen er kantoren, verwarming en ventilatie. Ook het interieur krijgt een opfrisser: vooral schilderwerk, behang en stoffering. Daarna volgt de crisis en de bezetting door de Duitsers tijdens de Tweede Wereldoorlog. Direct na de oorlog is er discussie over een nieuw theater- en concertgebouw aan de Grote Markt. Die nieuwbouw komt er uiteindelijk niet.

Na de oorlog
In de jaren 1950-1956 is het voorhuis van de Stadsschouwburg stapsgewijs gemoderniseerd en uitgebreid: een nieuwe entree, kassa en vide, nieuwe meubels, kantoren, een nieuw stoelenplan en vele andere aanpassingen volgen.

Sluiting Stadsschouwburg
In de jaren zeventig van de vorige eeuw lijkt het bijna gedaan met de Stadsschouwburg. Het gebouw wordt afgekeurd en in zelfs 1976 gesloten, waarna sloop dreigt. Er gaan stemmen op voor een nieuwe, grotere Stadsschouwburg, maar daar is politiek geen draagvlak voor. Tijdens de sluiting is er door lekkages veel schade ontstaan aan het casco. Uitgerekend in deze tijd krijgt Groningen voor het eerst een professioneel toneelgezelschap: vanaf 1981 De Voorziening, in 1991 voorgezet als het Noord Nederlands Toneel en NITE. Sinds 1974 is de voormalige decor opslagplaats ingericht als een eenvoudig vestzaktheater: het Kruithuis.

Verbouwing en renovatie
Architectenbureau Duintjer Istha Kramer Van Willigen (tevens ontwerpers van de Oosterpoort) ontwikkelt een ambitieus renovatieplan dat begin jaren ‘80 wordt uitgevoerd. Ondanks protest uit de buurt wordt de renovatie mede dankzij wethouder Ypke Gietema toch uitgevoerd. Het toneelhuis wordt vergroot en gemoderniseerd, het interieur gerenoveerd en er worden nieuwe publieksruimtes toegevoegd. De renovatie heeft ook een restauratief karakter: de voorbouw wordt in oude staat teruggebracht, waarbij allerlei verdwenen ornamenten en onderdelen worden gereconstrueerd.

Officiële heropening
De oorspronkelijke plafondschilderingen in de theaterzaal zijn onherstelbaar beschadigd. Kunstenaar Irene Verbeek krijgt in 1983 opdracht nieuwe plafondschilderingen te maken in de zaal en in de entreehal. In april 1984 wordt de Stadsschouwburg weer in gebruik genomen en de officiële heropening vindt plaats op 16 mei 1984.

De huidige Stadsschouwburg
Sinds 1994 is de Stadsschouwburg een Rijksmonument. In 2015 en 2016 is de Stadsschouwburg opnieuw gerenoveerd. Zo zijn onder meer de buitengevel, daken, dakgoten, kozijnen en ornamenten gerenoveerd en opnieuw geschilderd. De theaterzaal is bouwkundig veranderd om het stoelenplan te verbeteren en de theaterstoelen zijn vervangen. De grote foyer is monumentaal heringericht en het theatercafé is uitgebreid en opnieuw ingericht. Daarmee lijkt het behoud van de Grande Dame weer voor jaren gegarandeerd.